-
۲۱۸۳
سیستم‌های اطفاء حریق خودکار برای کنترل و خاموش کردن حریق بدون دخالت انسان بکار می‌روند. نمونه‌هایی از این سیستم‌های خودکار عبارتند از سیستم‌های آب‌پاشی خودکار، اطفاء حریق گازی، و اطفاء حریق با ذرات آئروسل متراکم. وقتی که آتش‌سوزی در مراحل اولیه‌ی آن اطفاء می‌شود، خسارات جانی به حداقل خود می‌رسند، چه اینکه 93% از همه‌ی مرگ و میرهای مرتبط با حریق زمانی روی می‌دهند که آتش‌سوزی مراحل اولیه‌ی خود را پشت سر گذاشته است.
انواع سیستم‌های خودکار
امروزه گونه‌های مختلفی از سیستم‌های اطفاء حریق وجود دارد و هر یک، استانداردهای مخصوص به خود را دارند. به فراخور کاربردهای بسیار متنوعی که این سیستم‌ها دارند، تنوع خود آن‌ها نیز زیاد است. اما به طور کلی می‌توان سیستم‌های اطفاء حریق خودکار را در دو گروه طبقه‌بندی نمود که عبارتند از: سیستم‌های مهندسی شده و پیش مهندسی شده.
سیستم‌های اطفاء حریق مهندسی شده برای موارد خاص طراحی شده و اغلب در تأسیسات بزرگی به کار می‌روند که در آن‌ها، سیستم مورد نظر برای یک کاربرد بخصوص طراحی شده است. به عنوان نمونه می‌توان به وسائل نقلیه‌ی دریایی و زمینی، اتاق‌های سرور، ساختمان‌های عمومی و خصوصی، خطوط رنگ‌کاری صنعتی، مخازن غوطه‌ورسازی و اتاق‌های سوئیچ برق اشاره کرد. سیستم‌های مهندسی شده از تعدادی عامل گازی یا جامد استفاده کرده و بسیاری از آن‌ها به طور خاص فرموله می‌شوند. حتی برخی از آن‌ها در حالت مایع نگهداری شده و بصورت گاز آزاد می‌شوند.
سیستم‌های اطفاء حریق پیش مهندسی شده از عناصر از پیش مهندسی شده استفاده می‌کنند تا نیازی به انجام کار مهندسی در ورای طراحی اولیه‌ی محصول وجود نداشته باشد. در راهکارهای صنعتی متداول از این دست، از یک عامل شیمیایی تر یا خشک مانند کربنات پتاسیم یا مونوآمونیوم فسفات (MAP) برای حفاظت از فضاهای نسبتاً کوچکتری همچون تابلوهای توزیع، اتاق باتری، موتورخانه، توربین‌های بادی، کالاهای خطرناک و دیگر مکان‌های ذخیره‌سازی استفاده می‌شود. همچنین اخیراً برخی طراحی‌های مسکونی بوجود آمده‌اند که معمولاً از مه آب استفاده کرده و کاربردهای مقاوم‌سازی را هدف می‌گیرند.
اجزاء سیستم اطفای حریق
برحسب تعریف، یک سیستم اطفاء حریق خودکار می‌تواند بدون دخالت انسان کار کند. برای دستیابی به این مهم، چنین سیستمی می‌بایست از ابزارهایی برای تشخیص، تحریک و رهاسازی برخوردار باشد. در بسیاری از سیستم‌ها، تشخیص از طریق وسایل مکانیکی یا الکتریکی صورت می‌پذیرد. در تشخیص مکانیکی از شناساگرهای مبتنی بر رابط‌های قابل ذوب یا لامپ‌های دمایی استفاده می‌شود. این شناساگرها به نحوی طراحی شده‌اند که در یک دمای مشخص، جدا شده و موجب شکل‌گیری کشش در یک مکانیزم رهاسازی گردند. در تشخیص الکتریکی از شناساگرهای حرارتیِ مجهز به خودبازگردانی استفاده می‌شود، اتصالاتی که در حالت عادی باز هستند و در صورت رسیدن دما به یک مقدار از پیش تعیین شده، بسته می‌شوند. این سیستم‌ها امکان عملکرد دستی از راه دور یا مستقیم را هم دارند. معمولاً جزء محرک یا از یک سیال تحت فشار همراه با یک شیرفلکه‌ی رهاسازی تشکیل شده است و یا در برخی از موارد یک پمپ الکتریکی این وظیفه را برعهده دارد. رهاسازی از طریق لوله کشی و نازل‌ها صورت می‌گیرد. طراحی نازل‌ها با توجه به عامل مورد استفاده و میزان پوشش مورد نظر انجام می‌شود.
عوامل اطفاء حریق
در گذشته‌های دور، آب تنها عامل اطفاء حریق به شمار می‌رفت. اگرچه امروزه هم از آب استفاده می‌شود، ولی استفاده از آن با محدودیت‌هایی روبروست. مهم‌ترین محدودیت در این زمینه آن است که مایع و رسانا بودن آب می‌تواند به اندازه‌ی خود حریق به اموال آتش گرفته آسیب وارد کند.
|
عامل |
ترکیب اصلی |
کاربردها |
|
HFC22ea (مانند FM-200) |
هپتافلوئوروپروپان |
لوازم الکترونیکی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات تولید، کتابخانه‌ها، مراکز داده، اتاق‌های سوابق پزشکی، اتاق‌های سرور، ایستگاه‌های پمپاژ نفت، موتورخانه‌ها، اتاقک‌های مخابراتی، فضاهای مربوط به موتور و ماشین آلات، تلمبه خانه‌ها، اتاق‌های کنترل |
|
FK-5-1-12 ( مانند سیال حفاظت در برابر حریق 3M Novec 1230) |
کتون فلوئوردارشده |
لوازم الکترونیکی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات تولید، کتابخانه‌ها، مراکز داده، اتاق‌های سوابق پزشکی، اتاق‌های سرور، ایستگاه‌های پمپاژ نفت، موتورخانه‌ها، اتاقک‌های مخابراتی، فضاهای مربوط به موتور و ماشین آلات، تلمبه خانه‌ها، اتاق‌های کنترل |
|
IG-01 |
آرگون |
همان کاربردهای FM-200 و سیال Novec 1230؛ سطح خطر نوع B پایین‌تر |
|
IG-55 |
آرگون (50%) و نیتروژن (50%) |
به IG-01 مراجعه کنید |
|
IG-100 |
نیتروژن |
به IG-01 مراجعه کنید |
|
IG-541 |
آرگون (40%)، نیتروژن (52%) و دی اکسید کربن (8%) |
به IG-01 مراجعه کنید |
|
دی اکسید کربن (CO2) |
دی اکسید کربن |
اتاق‌های کنترل خالی (بدون تردد و یا حضور دائمی انسانی)، عملیات اندودکاری، خطوط رنگ‌کاری، غبارگیرها، اتاق ترانسفورماتورها، تجهیزات برقی برخط، مایعات اشتعال‌پذیر، سرخ‌کن‌های تجاری |
|
FE-13 |
فلوئوروفرم |
فریزرهای نگهداری شواهد پلیسی، ایستگاه‌های پمپاژ گاز طبیعی نجیب یا قطارها/کامیون‌ها/جرثقیلهایی که در آب و هوای سرد کار می‌کنند، لوازم الکترونیکی، تجهیزات پزشکی، تجهیزات تولید، کتابخانه‌ها، مراکز داده، اتاق‌های سوابق پزشکی، اتاق‌های سرور، ایستگاه‌های پمپاژ نفت، موتورخانه‌ها، اتاقک‌های مخابراتی، فضاهای مربوط به موتور و ماشین آلات، تلمبه خانه‌ها، اتاق‌های کنترل |
|
ماده‌ی شیمیایی تَر |
کربنات پتاسیم |
آشپزخانه‌های تجاری |
|
ماده‌ی شیمیایی خشک ABC |
مونوآمونیوم فسفات |
اطاقک‌های رنگ، مخازن غوطه‌ورسازی، عملیات اندودکاری، محل‌های نگهداری مایعات اشتعال‌پذیر، محل‌های مخلوط‌کاری رنگ، کانال‌های هواکش |
|
ماده‌ی شیمیایی معمولی |
بی کربنات سدیم |
بنزین، پروپان و حلال‌ها، تجهیزات برقی برخط، مایعات اشتعال‌پذیر |
|
کف (فوم) |
شوینده‌ی مصنوعی، پلی ساخارید، فلوئوروآکیل سورفاکتانت |
مایعات اشتعال‌پذیر |
|
ماده‌ی شیمیایی خشک Purple K |
بی کربنات پتاسیم |
کاربردهای صنعتی و تجاری پرخطر، بویژه با مایعات اشتعال‌پذیر |
|
ذرات آئروسل جامد |
نیترات پتاسیم |
کاربرد در اطفاء حریق با ذرات آئروسل متراکم، کاربردهای تجاری و صنعتی پرخطر، فاقد پتانسیل تخریب اوزون یا گرمایش جهانی |
|
هولوترون 1 |
2،2-دی‌کلرو-1،1،1-تری‌فلوئورواتان |
تجهیزات برقی برخط، مایعات اشتعال‌پذیر |
|
مه آب (واترمیست) |
آب |
همه‌ی انواع حریق (A، B، C، F)، مواد اشتعال‌پذیر معمولی (کاغذ، چوب، پارچه)، مایعات اشتعال‌پذیر، حریق‌های آشپزخانه‌ای (انواع K و F)، حریق‌های ناشی از جریان برق |
|
آب |
آب |
کاربرد سیستم اطفای حریق اسپرینکلر (Sprinkler) برای مواد اشتعال‌پذیر معمولی (کاغذ، چوب، پارچه و…) |
نگرانی‌ها در حوزه‌ی سلامتی و محیط زیست
عوامل اطفاء حریق شیمیایی، به رغم اثربخشی بالایی که دارند، بی عیب نیستند. در اوایل قرن بیست و یکم از تتراکلرید کربن به شکل گسترده‌ای به عنوان یک حلال پاکسازی خشک، یک عامل خنک‌سازی و یک عامل اطفاء حریق استفاده می‌شد. اما بعدها مشخص شد که تتراکلرید کربن می‌تواند اثرات ناگواری بر سلامت داشته باشد. از اواسط دهه‌ی 1960 میلادی، ماده‌ی هالون 1301 به عنوان عامل استاندارد صنعت برای محافظت از اموال با ارزش در برابر آتش‌سوزی به شمار می‌رفت. به عنوان یک عامل اطفاء حریق، هالون 1301 از مزایای متعددی برخوردار است از جمله اینکه به سرعت عمل می‌کند، ایمنی اموال را خدشه دار نمی‌کند و فضای اندکی برای نگهداری لازم دارد. عمده‌ترین ایرادات هالون 1301 عبارتند از تخریب لایه‌ی اوزون و مضر بودن بالقوه‌ی آن برای انسان. از سال 1987، 191 کشور دنیا پروتکل مونترئال را در زمینه‌ی مواد تخریب کننده‌ی لایه‌ی اوزون امضاء کردند. این پروتکل یک معاهده‌ی بین‌المللی است که برای محافظت از لایه‌ی اوزون با توقف تدریجی تولید برخی از موادی که گمان می‌رود مسئول تخریب این لایه باشند، طراحی شده است. از جمله‌ی این مواد، هیدروکربن‌های هالوژن‌دارشده بودند که اغلب در اطفاء حریق بکار می‌روند. در نتیجه، تولید کنندگان روی مواد جایگزین هالون 1301 و هالون 1211 (هیدروکربن‌های هالوژن‌دارشده) متمرکز شدند. همچنین برخی از کشورها گام‌هایی را برای اجباری کردن حذف سیستم‌های مبتنی بر هالونی که پیش از این نصب شده‌اند، برداشتند. آلمان و استرالیا اولین کشورهای دنیا بودند که این اقدام را الزامی اعلام کردند. در هر دوی این کشورها، بجز برخی موارد حیاتی، سیستم‌های مبتنی بر هالون بطور کامل برچیده شده‌اند. اکنون اتحادیه‌ی اروپایی نیز در صدد اجباری اعلام کردن برچیدن سیستم‌های مبتنی بر هالونی است که پیش از این نصب شده اند.
تاریخچه سیستم های اطفای حریق
اولین اختراع در حوزه‌ی اطفاء حریق در 10 فوریه‌ی 1863 و توسط شرکت آلونسون کرین (Alanson Crane) در ویرجینیا به ثبت رسید. اولین سیستم آب‌پاشی حریق توسط H. W. Pratt در سال 1872 ثبت اختراع شد. ولی اولین سیستم آب‌پاشی خودکار عملی در سال 1874 و توسط هنری اس. پارمالی (Henry S. Parmalee) از شرکت نیوهیون (New Heaven) در ایالات کانکتیکات آمریکا ابداع شد. او این سیستم را در کارخانه‌ی پیانویی که در مالکیت وی بود، نصب کرد.
سیستم‌های اطفای حریق مدرن
از اوایل دهه‌ی 1990، شرکت‌های سازنده موفق به توسعه‌ی جایگزین‌هایی کارآمد و ایمن برای هالون شده‌اند. این جایگزین‌ها عبارتند از FM-200 ساخت شرکت DuPont، هالورتون ساخت شرکت American Pacific، ترکیب FPC ساخت شرکت FirePro و سیال محافظت از حریق Novec 1230 ساخت شرکت 3M. بطور کلی، جایگزین‌های امروزی هالون در دو دسته‌ی عمده قرار می‌گیرند که عبارتند از هم‌نوع (عوامل اطفاء گازی) یا غیرهم‌نوع (فناوری‌های جایگزین). عوامل گازی هم‌نوع خود به دو گروه کلی دیگر طبقه‌بندی می‌شوند که عبارتند از هالوکربن‌ها و گازهای نجیب. عوامل غیرهم‌نوع نیز به مواردی همچون مه آب یا استفاده از سیستم‌های تشخیص دود هشداردهنده اطلاق می‌شود.
منبع: wikipedia
